Een broodnodig verhaal van hoop over klimaatverandering

Op een dag slaat de bliksem in een oude eik. ‘Laten we hem snel blussen’, zegt vogeltje Olla. ‘Vóór de brand overslaat.’ Maar volgens de andere dieren kan het niet zoveel kwaad. Als het hele bos in de fik staat, slaan ze op de vlucht. Want een bosbrand blussen is iets voor grote dieren. Alleen Olla vliegt onvermoeibaar heen en weer met steeds één druppel in haar bek. Als de andere dieren zien dat de druppels effect hebben, gaan ze meehelpen. En zo wordt wat begon als één druppel een grote regenbui die de bosbrand dooft.

Een tijdje geleden keek Kees Klomp, de auteur van De Regenmaker, samen met zijn zoon Finn (10) naar het Jeugdjournaal. Het ging over klimaatverandering en Finn vroeg: “Waarom hebben we het daar nooit over op school?” Desgevraagd zei de juffrouw dat dat heel gevoelig ligt bij ouders. Toen Klomp op onderzoek uitging, bleken veel basisscholen er ook zo over te denken. ‘Maar je kunt dit onderwerp toch niet bij kinderen weghouden? Dan neem je hen niet serieus. Ze weten dondersgoed wat er aan de hand is.’

Dat bleek toen Klomp een oud verhaal omwerkte tot De Regenmaker en het kwam voorlezen in de klas van Finn. ‘Al na drie bladzijden stak een klasgenootje haar vinger op: “Papa van Finn, u heeft het over klimaatverandering, hè?” Kinderen weten heel goed wat er aan de hand is. Gelukkig heeft de school van Finn actief meegewerkt om dit taboe te doorbreken.’

Garage vol

Een bevriende uitgever stelde voor van het verhaal een boekje te maken en de klas van Finn maakte er tekeningen bij. Dat werd: De Regenmaker. Een hoopvol toekomstverhaal.

‘Ik dacht aan een klein aantal voor de scholen waar ik ging praten over hun omgang met het onderwerp klimaatverandering. Maar een sponsoractie onder vrienden en kennissen leverde zoveel geld op, dat het een oplage werd van 20.000. De hele garage stond vol. Mijn vrouw zei: “Die raak je nooit kwijt”, maar binnen een maand waren ze weg. Zoveel scholen, ouders, opa’s en oma’s en docenten wilden er een hebben.’ Ook de de tweede oplage, mogelijk gemaakt door de Triodos Foundation, gaat loeihard.

Honger naar hoop

‘Er is een schreeuwende honger naar hoop en concrete perspectieven. Veel mensen denken: wie ben ik als simpele sterveling om over dit onderwerp te beginnen, of er iets mee te doen? Maar we weten uit de wetenschap dat mensen wel degelijk wat kunnen bereiken.
Een bekend inzicht is dat mensen bij groot gevaar instinctief reageren. Ze bevriezen, vluchten, of gaan vechten: fight, flight or freeze. Maar om zoiets groots als de klimaatverandering aan te pakken, hebben we drie andere reacties nodig: face, free en feed.

Laten raken

Het eerste is face: we moeten we onder ogen zien dat er wel degelijk iets aan de hand is. Veel mensen, ook op belangrijke posities, zeggen: het valt allemaal wel mee. Maar als er echt iets aan de hand blijkt, vluchten ze weg. Want het valt niet mee.

We moeten het probleem dus onder ogen zien. Niet alleen met ons hoofd. We moeten ons ook emotioneel laten raken. We willen deze prachtige wereld toch behouden voor onze kinderen! Dus ook ouders moeten dit onderwerp niet vermijden, hoe goed bedoeld ook. Hun kinderen gaan er nu eenmaal mee te maken krijgen.

Niet aan ons

Dat onder ogen zien is niet alleen taak voor ouders. Twee jaar geleden hadden we een bijeenkomst met 25 economiedocenten aan de universiteit. Het was vlak na de publicatie van het alarmerende klimaatrapport van het IPPC. Een jonge docent vroeg boos: “Wanneer gaan wij nou eens eerlijk zijn naar onze studenten?”
Een deel van zijn collega’s reageerde “Dat is toch niet aan ons? Wij moeten bedrijfskundigen en accountants opleiden. Waar jij het nu over hebt, dat is opvoeding. Dat is niet onze taak.” Maar een andere groep zei: “Maar als we dit niet ter sprake brengen, dan leiden we hen niet goed op. Dit wordt absoluut onderdeel van hun professionele leven.”

Kantelpunt

Als we eenmaal besloten hebben het probleem onder ogen te zien, dan moeten we ons bevrijden van wat “iedereen” vindt. Zoals: kleine acties helpen niks. Of: de oplossing ligt bij grote bedrijven en regeringen. Die “geloofsverhalen” loslaten is moeilijk. Mensen horen graag bij de groep. Maar dit soort overtuigingen houden het systeem in stand en veranderen niets.
In het boekje ligt het kantelpunt bij Olla, die ziet dat een regenbui niets anders is dan een verzameling regendruppels. Dan kun je in actie komen. En in die actie zit hoop.

Bedrijf

Er zijn zoveel manieren waarop je hoopvol bezig kunt zijn. Zoveel manieren waarop je als kind, volwassene, opa, oma, professional, directeur of ambtenaar kan meehelpen. Als een miljoen mensen anders gaan kijken en gaan zien wat ze wél kunnen doen, verandert er echt iets.
Dat kan heel dicht bij jezelf: als heel veel mensen veel minder vlees gaan eten, wordt een deel van het probleem aangepakt. Als heel veel mensen een tuintje aanleggen met biologische en inheemse planten kunnen we de bijen redden en daarmee ook onszelf. Je kunt stukjes tuin laten verwilderen – dat is goed voor de bijen en de egels. Of de bodem met rust laten: een heel groot deel van het leven speelt zich af onder de grond.
Misschien heb je als ouder of grootouder een bedrijf. Wat kun je daar doen?

Invloed

De boodschap van het boekje is: vecht niet tegen het bestaande systeem, maar creëer alternatieven. Voed de verandering en laat je voeden. Je kunt invloed uitoefenen. En dat kan op zoveel manieren. Leef vóór! Dat heeft het grootst mogelijk effect. Mensen kopiëren het gedrag van anderen. Mensen veranderen door elkaar.’

Interview: Marijke Verduijn

Kees Klomp is programmamanager agency (zeg maar: maatschappelijk engagement) aan Hogeschool Windesheim in Zwolle. De Regenmaker won de Over Hoop Prijs 2024 – een jaarlijkse onderscheiding van 25.000 euro voor een grensverleggend maatschappelijk-cultureel initiatief. Het juryrapport noemt De Regenmaker ‘een toonbeeld van het geloof dat verandering mogelijk is als mensen zich niet onterecht laten geruststellen.’ 
De tweede editie van De Regenmaker is nog te bestellen. Online wordt het boek ook voorgelezen door een aantal bekende Nederlanders, onder wie Jan Terlouw. Op deze site vind je ook informatie over het lespakket.