‘Onze leerlingen werken keihard, maar de politiek vindt het nooit genoeg. Dat is kwetsend en machteloos makend.’

Lean Baas is docente Nederlands en mentor van een zesde klas op het Hyperion Lyceum in Amsterdam-Noord. Zij ziet wat de woorden van politici in Den Haag doen met haar islamitische leerlingen. ‘Ze werken keihard en doen het vaak heel goed. Moet je je voorstellen: jij doet je stinkende best en hebt best een ingewikkelde uitgangspositie, maar je wordt steeds weggezet als groep. Dat is zó demotiverend.’

‘Wij zijn een school voor vwo en gymnasium en over het algemeen doen onze leerlingen het heel goed. Ze werken keihard en halen vaak als eerste van hun familie een vwo-diploma. Maar ik zie ook hoe zwaar ze het hebben en hoeveel druk ze voelen om een volwaardige plek in onze maatschappij te veroveren. Die druk komt soms vanuit thuis en soms vanuit zichzelf.

Emancipatie

En dan moeten ze ook nog eens de wereld van thuis, van de straat en van school met elkaar zien te rijmen. Ik denk dat we er te weinig bij stilstaan hoeveel moeite dat kost en als school weten we ook niet altijd hoe we dit proces moeten begeleiden. Soms vallen leerlingen daarop uit.

We benoemen veel te weinig hoe enorm knap het is dat zoveel islamitische leerlingen zo’n grote emancipatie doormaken. Dat gaat enorm rap. Dat zou ook aandacht verdienen. Maar daar hoor je politici heel weinig over.

Integendeel. Ze horen steeds opnieuw: “Er is een integratieprobleem.” Of: “Deze groep doet niet mee.” Ze blijven ook aanlopen tegen vooroordelen. In de week van de rellen in Amsterdam liet de minister van Onderwijs weten dat duizenden studenten met een niet-Westerse achternaam door een discriminerend algoritme vaker waren gecontroleerd op fraude. Door het werk van opmerkzame journalisten krijgen nu duizenden studenten hun onterecht ingehouden studiefinanciering terug. Kun je je voorstellen hoe kwetsbaar dat voelt?

Gaza

Ik zie al een hele tijd dat het conflict in het Midden-Oosten heel veel effect heeft op onze islamitische leerlingen. Ik denk dat ze zich door de situatie in Israël en Palestina – bewust of onbewust – bevestigd voelen in hun kwetsbare uitgangspositie. Ze zien al meer dan een jaar verschrikkelijke beelden uit Gaza en ze voelen zich machteloos en boos dat een volk waarmee ze zich voor een deel identificeren, nu al zo lang wordt belaagd en dat niemand er iets aan doet. Ik kan me die emoties heel goed voorstellen. Ik voel me er zelf ook machteloos en boos over.

Het is heel ingewikkeld hoe je daar als school mee omgaat. We hebben er een studiedag aan gewijd: hoe bespreek je dit op een goede manier in je mentoruur of in de les maatschappijleer? Op een gegeven moment wilden leerlingen een Palestijnse vlag ophangen. Toen kwamen er reacties van ouders: dat kan toch niet de bedoeling zijn? Uiteindelijk hebben we er voor gekozen om een vredesvlag op te hangen.

IndeMiks

We organiseren al elf jaar samen met het Comenius Lyceum in Amsterdam-West het project IndeMiks. Daarbij bezoeken de leerlingen een synagoge, een moskee, een kerk en het COC. Ze praten over wederzijdse vooroordelen en denkbeelden en worden uitgedaagd om na te denken over hun eigen culturele identiteit.

Bij de laatste IndeMiks hadden we twee Amsterdamse Raadsleden uitgenodigd, Sheher Khan van Denk en Itay Garmy van Volt – de een Joods en de ander moslim. Zij benadrukten hoe belangrijk het is om met elkaar in gesprek te blijven en niet mee te gaan in de polarisatie.

Dan hoor je aan de vragen die leerlingen stellen hoe gefrustreerd en boos ze zijn. Hoe hoog de emoties oplopen. Ze willen dat mensen een kant kiezen. Het is voor pubers sowieso moeilijk om grijstinten te zien. Ze bekijken situaties vaak door een zwart-witte bril: als je niet vóór me bent, dan ben je tegen me. Dat herken ik ook van andere situaties, maar bij gesprekken over Israël en Gaza zie je dat heel sterk.

Hoewel we IndeMiks al elf jaar organiseren, voelde je hoe gevoelig het deze keer lag en hoeveel boosheid en gekwetstheid er was. Het is voor docenten ook steeds moeilijker om je neutraal op te stellen. Ik voel dat zelf ook. Ik ben er ook boos over. Maar als die boosheid zo groot wordt dat je de ander niet meer wil ontmoeten, dan is dat een probleem.

Grote woorden

Ik keur die rellen volstrekt af. Ik vind het ook heel erg dat de Joodse gemeenschap zich al zo lang moet beveiligen tegen verschillende dreigingen. Net als ik het moeilijk vind dat islamitische leerlingen vaker ziek worden gemeld bij een bezoek aan een synagoge of op Paarse Vrijdag, als alle genders en seksualiteiten gevierd worden. Maar ik zie wat scholen en de gemeente Amsterdam er allemaal aan doen om ervoor te zorgen dat mensen met verschillende achtergronden in gesprek komen en in gesprek blijven. Dat is keihard werken. En dat is een heel lastige en belangrijke taak, die enorm bemoeilijkt wordt als politici zulke grote woorden gebruiken

Wij werken als school keihard om dat allemaal in goede banen te leiden en om leerlingen te leren en voor te doen hoe je over elkaar spreekt en hoe je met elkaar omgaat. Dat wordt volledig ondermijnd door sommige politici. In zo’n precaire situatie zijn de dingen die nu in Den Haag worden gezegd olie op het vuur. Dan voelen die jongeren naast de boosheid over Israël en Gaza en de boosheid over waar ze zelf tegenaan lopen ook nog eens boosheid over hoe de politiek hen wegzet. Dat legt een grote druk op ze en is heel kwetsend en machteloos makend. Daar maak ik me grote zorgen over. Dat helpt echt helemaal niet.’

Interview: Marijke Verduijn
Foto: IndeMiks in de moskee aan de Rozengracht