Wees dapper en heb vertrouwen
Als jeugdtheatermaker Jetse Batelaan één waarde moet noemen die hij kinderen graag wil meegeven, is dat: vertrouwen. ‘We zijn geneigd onze kinderen af te schermen. Natuurlijk moeten we ze ook veiligheid bieden, maar ik denk dat onze kinderen veel meer chaos en onvoorziene dingen aankunnen dan wij misschien denken. Daarom probeer ik als theatermaker hun wereld af en toe op te rekken. Wij geven lessen in vertrouwen aan een wereld in paniek. Vertrouwen dat we het aankunnen en dat we er met z’n allen uitkomen.’
Theater Artemis maakt jeugdtheater en doet kunstprojecten op scholen. ‘Daarbij zetten we de orde altijd even op z’n kop en proberen we regels onderuit te halen en hiërarchieën te doorbreken.
Dat is best spannend, want hiërarchie is voor kinderen heel geruststellend. Ze kunnen er zelfs van in paniek raken. Ik zie de paniekervaring als één van onze belangrijkste producten. Het is heel mooi om te zien dat ze het dan toch durven: toch iets aanraken, toch dat podium op stappen. Dat geeft de geweldige ervaring van een overwinning op jezelf.
Lessen in vertrouwen aan een wereld in paniek
‘Vertrouwen is daarbij voor mij een sleutelbegrip. Vertrouwen in jezelf, vertrouwen in de ander en vertrouwen dat de wereld niet vijandig of kwaadaardig is. Het is misschien niet makkelijk en misschien is het zelfs heel moeilijk, maar we kunnen met elkaar heel veel aan.
Onze voorstellingen zijn niet altijd leuk. Er zijn ook momenten van wrijving. Ik denk dat het belangrijk is dat kinderen ook leren omgaan met een beetje frustratie. Ik stoor me aan entertainment dat er alleen maar voor zorgt dat verveling of ongemak niet kan toeslaan.
De man die alles weet
In onze kleutervoorstelling De man die alles weet moeten kinderen aanzien dat die man eigenlijk maar heel weinig weet. Daar raakt hij zelf een beetje van in paniek, maar dat is voor kleuters ook best bedreigend. Zij leunen nog sterk op onze autoriteit: dat geeft hen een basisgevoel van veiligheid. Jij en ik weten dat er een gerede kans is dat we net zo hulpeloos eindigen als we zijn begonnen, maar kinderen denken dat je almaar meer gaat weten (en trouwens ook – maar dat terzijde –dat je almaar groter wordt. Mijn vrouw is ouder dan ik, maar ook kleiner. Dat was voor onze kinderen heel lastig). De kinderen in de zaal gaan hem dan helpen, maar uiteindelijk is de voorstelling een confrontatie met ons niet-weten. Dat is dichter bij de waarheid dan wij misschien wel fijn vinden. En ook dan kinderen fijn vinden.
Kinderen vinden het heel belangrijk veel te weten. Sommige kinderen weten ook verbazingwekkend veel. Ik hoor ze wel eens dingen roepen, waarvan ik denk: ongelofelijk.
Ik vind het mooi dat we elkaar – ondanks de verwarring en de teleurstelling – uiteindelijk in iets vinden: de voorstelling eindigt met de conclusie dat vragen belangrijker zijn dan het antwoord.
Het ontbrekende verhaal
Onze voorstelling Het verhaal van het verhaal ging over de paniek van een ontbrekend verhaal. Is er wel een verhaal, of zijn we hier om niks? Dat kun je eigenlijk overal op plakken. Zo denk ik dat de Westerse wereld haar verhaal kwijt is. We zijn eeuwenlang de bovenliggende partij geweest, ook met gebruik van een hoop geweld. Dat is nu aan het verschuiven en dat geeft een enorme paniekreactie: we raken onze beschaving kwijt, we moeten terug naar vroeger. Dat is heimwee naar de macht die we ooit hadden.
Volgens mij is dit een van de grootste uitdagingen van onze westerse wereld: kunnen we een beetje tegen ons verlies?
Kunnen we overleven in een wereld zonder verhaal en daar de schoonheid van inzien? Ik geloof dat dat mijn overtuiging is, dat we hier om niks zijn, maar dat betekent niet dat je bestaan geen waarde kan hebben en dat ontslaat je ook niet van de plicht er iets van te maken. Dat is iets heel basaals, waarin we worden aangesproken op ons vertrouwen. Bijvoorbeeld in hoe we omgaan met vreemden.
Ontregelende ervaringen
Ik daag kinderen uit door ze ontregelende ervaringen aan te bieden waaraan ze vertrouwen ontlenen. Dat doen we natuurlijk binnen de gecontroleerde situatie van een kunstproject, want ik weet heel goed dat er ook kinderen zijn die in hun leven al veel te veel worden geconfronteerd met het onbekende. Veiligheid is heel belangrijk en veiligheid hangt ook samen met voorspelbaarheid.
Die veiligheid gun ik kinderen zeer, maar we zijn vaak wel heel beschermend en ik denk dat het ook belangrijk is kinderen te stimuleren om dapper te zijn en vertrouwen te hebben. Ik kan daar als ouder wel eens een beetje in doorschieten. Van mij mag er wel uit bomen worden gevallen. Ik ben daar zelfs een beetje militant in.
Ik wil kinderen uitdagen om het onbekende te betreden. In de hoop dat ze merken dat ze dat aankunnen en daar vertrouwen aan ontlenen.
