‘Ze namen een besluit en door die keuze liggen ze hier’

Toen de oorlog uitbrak, ging Kees Kist in Leiden scheikunde studeren. Niet omdat hij dat nou zo’n geweldig vak vond, maar om meer te leren over explosieven. Hij maakte ook foto’s van Duitse schepen in de haven van Rotterdam en hielp Engelse piloten die in Nederland waren neergestort het land uit te smokkelen. Het ging lang goed, maar na een mislukte aanslag op twee NSB’ers werd hij gepakt. Hij was pas 24 toen hij werd geëxecuteerd.
De jongeren die met hun ouders en grootouders een rondleiding krijgen over de Erebegraafplaats in Loenen zijn diep onder de indruk. Graf 400 krijgt door het verhaal over Kees een eigen gezicht.

“Kees deed al die dingen natuurlijk niet onder zijn eigen naam”, zegt rondleider Jan. “En dat lijkt makkelijk, maar is het niet. Hoe heet jij? Marenthe? Vanaf nu heet je Maria. En je krijgt ook een andere achternaam. Goed onthouden, hoor!”

2 bij 2

Bij een andere steen vertelt Jan het verhaal van een onderduiker. “Jij houdt wel van nietsdoen, denk ik?”, vraagt hij een jongen die net eerlijk heeft verteld dat het niet zeker is dat hij over gaat. “Maar stel je even voor, je zit de hele in een kamertje van 2 bij 2, het licht mag niet aan, je mag er niet uit, alleen op bepaalde uren naar de wc. Hoe lang hou je dat vol, denk je? “Niet lang, denk ik”, zegt de jongen.

“Hoe heet jij ook weer?”, vraagt Jan dan opeens aan het eerder aangesproken meisje. “Marenthe”, zegt ze. Ze schrikt er zelf van: “O, nee …”

Dichterbij

Zo komt met elke steen waar Jan stil staat de oorlog dichterbij. “Kijk eens”, zegt een meisje tegen haar moeder: “deze is omgekomen 4 dagen na het begin van de oorlog.”

“Zijn dit nou allemaal helden?”, vraagt Jan. De aanwezigen aarzelen. “Ik begrijp dat wel. Ik denk zelf van niet”, zegt Jan. “Stel je voor”, vraagt hij Femke (12). “Jij loopt langs het kanaal en er ligt iemand in die niet kan zwemmen. Wat doe je dan?” “Erin springen.” “Precies. Alle mensen die hier liggen, hebben op een moment in hun leven een besluit genomen, waarvan ze de consequenties niet konden overzien. Maar door die keuze liggen ze wel hier.”

Dienstmakker

Dan staat het groepje stil bij de graven van militairen die zijn omgekomen in voormalig Joegoslavië. Er zijn bekende namen bij als Dennis van Uhm en Timo Smeehuijzen. Eén van de grootvaders, Henk Schepers (66), gaat bij een andere steen staan. “Hier ligt mijn dienstmakker, Willem Martens. Hij was de eerste militair die na de Tweede Wereldoorlog door oorlogshandelingen omkwam. Ze waren op weg van hun post naar de post waar ik zat en zijn afgeweken van de route. Toen ze over een bruggetje waren gereden, hield opeens het spoor op. Ze hebben geprobeerd om precies hetzelfde spoor terug te volgen. Maar ze zijn een klein beetje afgeweken en op twee antitankmijnen terechtgekomen.”

Henk Schepers bezoekt het graf twee keer per jaar: op 4 mei en op 10 oktober – de dag dat zijn kameraad omkwam. “Dan is zijn weduwe er ook.” Als de groep verder loopt, zegt Henks zoon tegen zijn vrouw: “Hij vertelt hier al meer dan hij ooit tegen ons heeft gezegd.”

Generatie-ontmoeting

De rondleiding over de Erebegraafplaats in Loenen is onderdeel van de generatieontmoeting van het Apostolisch Genootschap. Na afloop praten de deelnemers door over bij vrijheid en vrede. Wat is vrijheid? Waar voel jij je veilig?

En stel, je zou moeten vluchten. Wat zou je meenemen? “Mijn huisdier, een slaapzak, m’n telefoon en oplader, en tandpasta en een tandenborstel”, zegt Femke (12). De oude veteraan, die in een rolstoel aan de rondleiding meedoet, zou in ieder geval een koffer meenemen. “Daar kan alles in. En eten. En m’n huisdieren zou ik beslist niet achterlaten.”

Als de middag wordt afgesloten met het blazen van The Last Post, salueren de drie aanwezige veteranen salueren ernstig, terwijl de twee jongere de oudste ondersteunen.

Aan het eind van de dag heeft een aantal stenen ‘een gezicht’ gekregen. Voor Thijn (14) geldt dat nog extra. Hij hoopte het graf terug te vinden van de oom van zijn opa. En dankzij de hulp van rondleider Jan is dat gelukt. “Dat is wel heel bijzonder. En ook om je eigen achternaam op een grafsteen terug te zien.”

Tekst: Marijke Verduijn
Foto: Apostolisch Genootschap

Nationaal Ereveld Loenen organiseert elke zondag om 11.00 uur een (gratis) familierondleiding. Vooraf aanmelden is niet nodig. Voor groepen vanaf tien personen is er ook de mogelijkheid tot een rondleiding op afspraak.
Het ereveld is ook te bezoeken door schoolklassen.